Covid-19 ve Fizyoterapi

Aralık 2019’da, Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve Dünya Sağlık Örgütü’nün pandemi olarak ilan ettiği COVID-19, hastaların temel olarak dolaşım, solunum, nörolojik ve kas-iskelet sistemlerini etkilemektedir. Virüs, insandan insana solunum yolu ile bulaşır. Yaklaşık 2-10 gün sonra semptomların görülmesiyle diğer solunum virüslerinden farklı olarak seyretmektedir. Öksürme, hapşırma veya burun akıntısı kaynaklı damlacıklar, enfekte kişinin çevresinde, iki metre kadar mesafedeki sert yüzeylerde en az 24 saat, yumuşak yüzeylerde 8 saat boyunca kalabilir. Virüs, kontamine yüzeye temasın ardından ağız, burun veya gözlere dokunulmasıyla vücuda aktarılır. Hapşırma veya öksürük ile oluşan aerosoldeki parçacıklar, 3 saat boyunca havada kalır, solunarak veya gözlerin mukozal zarlarına inerek bulaşabilir. COVID-19 olan kişilerde ateş, öksürük , yorgunluk, balgam üretimi, nefes darlığı ile kendini gösteren grip benzeri semptomlarla solunum yolu enfeksiyonu görülebilir.


Covid-19 rehabilitasyon programında pulmoner rehabilitasyon çok büyük önem aşımaktadır. Pulmoner rehabilitasyon “solunum hastalığı olan kişilerin fiziksel ve psikolojik durumunu iyileştirmek için tasarlanmış egzersiz eğitimi, eğitim ve davranışsal modifikasyonu içeren, kişiselleştirilmiş değerlendirme ve tedaviye dayanan, multidisipliner bir müdahale” olarak tanımlanır. Pulmoner rehabilitasyonun amaçları dispneyi azaltmak, solunumun etkinliğini artırmak ve uzun süreli yatak istirahati komplikasyonlarını önlemektir. Pulmoner rehabilitasyon, multidisipliner tedavinin önemli bir parçasıdır ve solunum fonksiyon bozukluğu olan hastaların bakım ve tedavisinde önemli bir rol oynamaktadır. COVID-19 hastalığında da özellikle kronik hastalıkların eşlik ettiği, bağışıklığı çeşitli sebeplerle azalmış ileri yaşta olan kişilerin klinik tablosu daha ciddi seyretmekte, bu hastaların tedavisinde fizyoterapistlerin rolünün önemli olduğu vurgulanmaktadır.
COVID-19 hastaları için rehabilitasyonun amacı, dispneyi azaltmak, anksiyete ve depresyonu hafifletmek, komplikasyonları azaltmak, disfonksiyonu önlemek ve iyileştirmek, fonksiyonları korumak ve yaşam kalitesini mümkün olduğunca arttırmaktır.


Hafif ve sıradan hastaların taburculuk sonrası rehabilitasyonu esas olarak fiziksel uygunluk ve psikolojik uyumun iyileştirilmesinden oluşur. Hastanın, hastalık öncesi aktivite seviyesine ve topluma dönebilmesi için progresif aerobik egzersizler seçilebilir. Taburculuk sonrası fonksiyon bozukluğu olan, ciddi/ kritik hastalığı olan hastalar, kapsamlı pulmoner rehabilitasyona alınmalıdır. Hasta uyumunu artırmak için pulmoner rehabilitasyonunun önemi, özellikleri ve gerekli önlemleri açıklamak için hastalarımız için kitapçık ve videolar hazırlanmalıdır. Sağlıklı yaşam tarzı eğitimi verilmelidir. Hastalar, aile ve sosyal faaliyetlere katılmaya teşvik edilmelidir. Hastanın kişisel durumuna göre aerobik egzersiz programı (yürüme, tempolu yürüyüş, yavaş koşu, yüzme gibi) özelleştirilir, düşük şiddette başlanarak şiddet ve süre arttırılır. Haftada toplam 20-30 dakikalık 3-5 seans yapılır. Yorgunluğa eğilimli hastalar, aralıklı egzersizler yapmalıdır. Kuvvet artışı için dirençli egzersizleri hastalarımızın programına yavaşça dahil etmeliyiz. Altı hafta boyunca, haftada 2-3 seans, 8–12 tekrarlı, 1-3 set, setler arasında 2 dakikalık dinlenme aralıkları ile zorluk haftada %5-10 arttırılarak uygulanmalıdır. Taburculuk sonrası nefes darlığı, hırıltılı solunum ve balgam çıkarmada güçlüğü olan hastalar için derin solunum egzersizleri ve hava yolu temizleme teknikleri uygulaması gerçekleştirmekteyiz.

Görüldüğü üzere hastalarımızda uyguladığımız tedavi yönteminde solunumsal problemlerin giderilmesinin ardından günlük hayatlarında yavaş yavaş adapte olmasını sağlayacak şekilde aktiviteler sayesinde solunumunu en iyi duruma getirmeye çalışmaktayız. Covid geçirmiş bütün bireylerin mutlaka fizyoterapistlere danışarak solunumsal problemlerdeki sorunların en iyi şekilde giderilmesinde destek almasını önermekteyim.
Saygılarımla.

Fzt. Nurullah Ertuğrul
fztnurullahertugrul@gmail.com
instagram.com/fztnurullah
twiter.com/01fzt
facebook.com/fztnurullahertugrul