Bu yazıyı son çıkan ve hem bir hekim hem de bu ülkenin bir vatandaşı olarak bizleri derinden etkileyen, tüm mesleki yaşamı bebeklerle, çocuklarla geçen ve hepimizi töhmet altında bırakan haberler neticesinde yazıyorum.
Bir ülkenin, milletin gelişmişlik kriterlerinden birisidir bebeklik ölümlerinin olabildiğince az olması. Bebeklik çağında da genel olarak ölümlerin büyük kısmı yenidoğan dönemindeki hastalıklarla ilişkilidir. Yine bir başka gelişmişlik düzeyi de üst düzey yenidoğan yoğun bakım olanaklarının varlığıdır.
Bir bebek yeni doğan yoğun bakımına neden yatar?
Bunun birçok önemli sebebi vardır. Prematüre yani erken doğan, ana rahminde gelişimini tamamlamayan ancak değişik sebeplerle 25 haftalık ila 37 haftalık gebelik süreci içinde erken doğumu gerçekleşen bebekler bunlardandır. Hele de 25-32 hafta arası doğmuş bebeklerin neredeyse tamamı yatmak zorundadır. Bunların özellikle akciğer gelişimleri yeterli olmadığından solunum cihazı gereksinimleri olur, enfeksiyonlara, kanamalara açıktırlar, sıvı elektrolit dengelerinin sağlanması gerekir, beslenmelerinin düzenlenmesi gerekir. Oldukça zahmetli, hem ebeveynler hem hekimler ve diğer sağlık çalışanları açısından zorlu ve öenmli bir süreçtir. Yeni doğan yoğun bakım ünitelerinin olmadığı veya gelişmiş olanaklara sahip olmadığı zamanlarda bu bebeklerin çoğu kaybedilirken şimdilerde deneyimli yenidoğan hekimleri ve çalışanları sayesinde 500 gram doğmuş bebekler dahi yaşatılabilmekte, iyi şartlarda yaşamlarını sürdürebilmektedirler.
Diğer bir yatış nedeni zamanında doğmuş olsa bile bebeklerin solunum sıkıntısı, nefes probleminin olmasıdır. Bu acil ve öenmli bir durumdur ve yatırılarak tedavi gerektirir. Bu bebeklere kimi zaman oksijen verilmesi kimi zaman da solunum cihazına bağlayarak tedavi gerekir. Sıklıkla akciğer yapısıyla ilgili hastalıklar bundan sorumludur. Bazen bu bebeklere cerrahi operasyonlar da gerekebilir. Yaş akciğer hastalığı, yenidoğan zatürreleri, hava yolu darlıkları, akciğer dokusuna ait sorunlar, pnömotoraks, atelektazi gibi durumlar, solunum kaslarının iyi gelişmediği nörolojik hastalıklar bunlara sebeptir.
Kalp hastalıkları diğer ağır ve önemli yatış nedenleri olarak sayılır. Kalp yetmezliğine yol açan hastalıklar aynı zamanda solunum sıkıntısı ve çoklu organ yetersizliklerine de yol açabilirler ve bunların mutlaka yatışı ve üst düzey tedavisi gerekir. Ağır aort darlığı, aort koarktasyonu, aortik interruption ve bazı önemli diğer hastalıklar bunlardandır. Bebekte morluk yapan siyanotik kalp hastalıkları bir başka önemli yatış nedenidir. Bu bebeklerde oksijen düzeyi çok düşük olabilir ve acil anjiografik veya cerrahi işlemler ve tedaviler gerekir. Pulmoner atrezi, ağır pulmoner darlıklar, fallot hastalığı gibi onlarca farklı doğumsal kalp hastalığı vardır ve bunlar hayatı tehdit eden hastalıklardır, yatırılarak müdahale gerekir.
Enfeksiyonlar da önemli yatış nedenleridir. Yeni doğan bebeğin bağışıklık mekanizmaları tam gelişmemiş olduğundan yeni doğan döneminde yüksek ateş, emmede bozulma, genel durumda bozulma, solunum problemleri, bilinç problemleri, kusma, öksürük, hışıltı gibi sıkıntılara yol açan tüm sistem enfeksiyonları yatırılarak tedavi gerektirir ki enfeksiyonların en ağır tipi sepsis dediğimiz durumdur. Bu hastalıkların damar içinden bazı önemli antibiyotik tedavileri almaları gerekir, destek tedavileri yapılması gerekir. Çoklu organ tutulumuna neden olabilecek önemli sorunlardır.
Metabolik bozukluklar da yeni doğan dönemi için yatış gerektiren önemli problemlerdir. Kan şekerinin düşük olması, kalsiyumun düşüklüğü, sodyum ve potasyum gibi elektrolit bozuklukları, asidoza yol açan ağır doğumsal metabolizma hastalıkları, amonyak yükseklikleri gibi hastalıklar ancak yatırılarak tedavi edilebilirler.
Böbrek hastalıkları, sıvı dengesindeki bozukluklar, kanamalı hastalıklar, yüksek değerlere ulaşmış sarılıklar yatış gerektirirler. Ayrıca daha burada yazmadığım çok sayıda hafif ya da ağır, az görülen tablolar da vardır.
Tüm bunlarla beraber çok önemli bazı cerrahi problemler, makatın açık olmaması, burun deliklerinin kapalı olması, ileus yani kaka yapamama ile ilgili sorunlar, kimi karın organlarının dışarda olması yeni doğan bölümlerinde yatış ve ameliyat gerektiren durumlardır.
Sonuç olarak yeni doğan bebekler son derece hayati problemlerle doğmuş olabilir ya da önemli hastalıklarla karşılaşabilir. Bunların uygun yeni doğan servislerinde yetkin hekimler ve sağlık çalışanları ile tedavi edilmeleri gereği vardır.
Tüm bebek bekleyen annelere, sağlıklı doğumlar, sağlıklı bebekler dileğimle…
Çocuklar geleceğimizdir…
Prof. Dr. Selman Vefa Yıldırım