HAYDAR ŞENGÜL
Serbest Muhasebeci mali müşavir Özlem Pekduraner, toplumda merak edilen işçi ücretlerindeki zaman aşımının 5 yıl olduğunu söyledi. ‘Sigorta kanunlarına göre kimler nelerden ne şekilde yararlanır?’, ‘Bu durum kendisine nasıl bir fayda sağlar?’ ve ‘Sigortalının hakları nelerdir?’ gibi konularda açıklamalarda bulunan Özlem Pekduraner, bir sigortalının bilmesi gereken bilgileri paylaştı.
Çalışanların medeni durumunu ya da çocuk sayısını işverene bildirmek zorunda olduğunu belirten Pekduraner, “Çalışanlar, medeni durumları, çocuk sayıları ve eşinin çalışıp çalışmadığı hakkında işverene bilgi vermek zorundadır. Bunu “Aile Durumu Bildirimi” ile yapabilirler. Medeni durumlarında ya da çocuk sayısında herhangi bir değişiklik olduğu takdirde bu değişikliklerin de aynı formla işverene bir ay içerisinde bildirilmesi gerekiyor.” dedi. Pekduraner’in sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:
İşsizlik sigortasından hangi durumlarda yararlanılır?
Sigortalı olarak çalışan ve kanunun öngördüğü şartları taşıyanlar işsizlik sigortasından yararlanabilir. Şöyle ki 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre işçinin hizmet sözleşmesinin sona ermeden önceki son 120 gün içinde primlerinin kesintisiz olarak ödenmiş ve son 3 yıl içinde de en az 600 gün işsizlik sigortası priminin ödenmiş olması gerekir.
Bunların yanı sıra işçinin işsizlik sigortasından yararlanabilmesi için işten ayrılma bildirgesi ile birlikte hizmet sözleşmesinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a müracaat etmesi gerekir. Müracaat şahsen yapılabileceği gibi www.iskur.gov.tr adresi üzerinden de yapılabilir. Müracaattaki 30 günlük süreye dikkat çekmek istiyorum. İlgili kanuna göre mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre işsizlik ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülür
İşsizlik ödeneği ne kadar süre ile ödenir?
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 50. maddesinde süreler şöyle belirtilmiştir. Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son üç yıl içinde;600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün, 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süre ile işsizlik ödeneği verilir. İşsizlik ödeneği, her ayın beşinde aylık olarak işsizin kendisine ödenir.
İşsizlik ödeneği hangi hallerde kesilir?
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 52. maddesine göre işsizlik ödeneği şu hallerde kesilir.
İşsizlik ödeneği almakta iken; Kurumca teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddeden,İşsizlik ödeneği aldığı sürede gelir getirici bir işte çalıştığı veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı aldığı tespit edilen, Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen,
Haklı bir nedene dayanmaksızın kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir. Burada özellik arz eden bir durum var. Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen ve haklı bir nedene dayanmaksızın kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen işsizlerin ödeneklerin kesilme gerekçesinin ortadan kalkması halinde, işsizlik ödeneği ödenmesine yeniden başlanır. Bu suretle yapılacak ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sonunu geçemez.
Çalışana ücreti ne zamana kadar verilmeli?
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesine göre ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.
Ücretini gününde alamayan işçi ne yapmalıdır?
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 34. maddesinde bu durum şöyle belirtilmiştir. “Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.”
İşçi ücretlerinde zamanaşımı kaç yıldır?
İşçilerin kanunun kendilerine tanığı süre içinde haklarını talep etmeleri gerekir. Yasal süre içinde istenmeyen haklar zamanaşımına uğrar. Zamanaşımı, kanun çerçevesinde belirlenmiş sürenin sona ermesidir. Yani alacak hakkının belli zaman dilimi içinde kullanılmaması halinde o alacak ile ilgili hak iddia edilememesidir. Dava hakkının ortadan kalkmasıdır. Zamanaşımı, alacak hakkını sona erdirmez. Alacak hakkını eksik bir borç haline dönüştürür ve alacağın dava edilebilme özelliğini ortadan kaldırır. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesine göre ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.
İşçi ücretleri haczedilebilir mi?
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 35. maddesine göre işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz. Ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hakim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dahil değildir. Nafaka borcu alacaklılarının hakları saklıdır.
İşten ayrılan işçiye o işyerinde çalıştığına dair bir belge vermek gerekiyor mu?
İşçiye ayrıldığı iş yerinden o işyerinde çalıştığına ve hani görevi yerine getirdiğini gösteren bir belgenin verilmesi gerekiyor. Nitekim 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 28. maddesinde bu durum şöyle açıklamıştır. “İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren bir belge verilir. Belgenin vaktinde verilmemesinden veya belgede doğru olmayan bilgiler bulunmasından zarar gören işçi ya da işçiyi işine alan yeni işveren eski işverenden tazminat isteyebilir.”
2019 yılında çalışanların alacakları asgari geçim indirimi ne kadardır?
Medeni duruma ve çocuk sayısına göre değişiklik gösteren asgari geçim indirimi işçiye işveren tarafından devlet adına ödenir ve işverenin gelir vergisinden düşülür. 01.01.2019 - 31.12.2019 tarihleri arasında asgari geçim indirimi (AGİ) bekarlar için 191,88 TL., evli eşi çalışmayan için 230,22 TL, evli eşi çalışmayan 1 çocuklu 259,00 TL., evli eşi çalışmayan 2 çocuklu için 287,78 TL., evli eşi çalışan 1 çocuklu için 220,63 TL., evli eşi çalışan 2 çocuklu için 249,41 TL.’dir.
Asgari ücrete asgari geçim indirimi dahil midir?
01.01.2019 - 31.12.2019 tarihleri arası asgari ücret net 2.020,90 TL. olarak belirlenmiştir. Söz konusu asgari ücrete bekar ve çocuksuz AGİ ücreti olan 191,85 TL.dahildir. Çalışan kişi evliyse ve eşi çalışmıyorsa ya da evli, eşi çalışmıyor 2 ya da daha fazla çocuğa sahipse alacağı AGİ oranı artacağı için maaşı da artacaktır.
Asgari geçim indirimi ödemesi zorunlu mudur?
Asgari geçim indirimi ödemesi yasal zorunluluktur. İşveren işçiye asgari geçim indirimini ödemek zorundadır. Ödenmediği takdirde vergi usul kanununa göre müeyyidesi vardır.
Asgari Geçim İndirimi (AGİ) Ödenmediği Takdirde İşçi Ne Yapmalı?
AGİ alamayan işçi, işvereni bağlı bulunduğu vergi dairesine, il defterdarlığına, vergi iletişim merkezini (444 0 189) arayarak şikayet edebilir.